Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię... (Rdz 1,1)Początek Ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym. (Mk 1,1)Na początku było Słowo, a Słowo było zwrócone ku Bogu i Bogiem było Słowo. Ono było na początku zwrócone ku Bogu. Przez nie wszystko się stało, a bez Niego nic się nie stało. (J 1, 1-3, Biblia ekumeniczna)
Istnieje takie słowo, które zachęca do tego, by zaczynać. Istnieje takie słowo i takie życie, które uzasadniają nowy początek, albo, jeśli wolicie, które dają siłę, by zaczynać od nowa.
Znamy to słowo i to życie dzięki Ewangeliom. Dwie spośród nich wpisują słowo „początek” w pierwsze wersy opowieści o Jezusie Chrystusie. Prolog Ewangelii wg św. Jana jest dobrze znany. W dużo skromniejszy sposób czytamy u Marka: „Początek Dobrej Nowiny o Jezusie Chrystusie...”. Marek byłby z pewnością bardzo zawiedziony, gdybyśmy my, jako czytelnicy, zadowolili się takim rozumieniem tego zdania: „to oznacza początek mojej Ewangelii”.
Pośród wielu innych rzeczy, które Marek chce nam powiedzieć, jest i to, że każdemu czytelnikowi jego opowieści proponuje się zupełnie nowy początek. Pojawienie się osób, o których będzie opowiadał, oznacza początek, który jest w stanie wszystko odnowić. To jest skądinąd imię określające Jezusa w ostatniej biblijnej księdze: „Ja jestem Początek i Koniec, Alfa i Omega” (Ap 22, 13).
W swojej Ewangelii, Jan niewątpliwie inspirował się Księgą Rodzaju: „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię...”. Specjaliści są zgodni, że nie chodzi tu o jakiś absolutny początek. Dosłowne tłumaczenie brzmi: „W tym początku, kiedy Bóg tworzył niebo i ziemię, ziemia była bezładna i pusta...”. To znaczy, że Bóg nie zaczyna z niczego. Organizuje chaos. Wprowadza porządek.
Jeden z proroków był na to szczególnie wrażliwy. Mowa o drugiej części Księgi Izajasza. To biblijny autor, który najczęściej używa słowa „stworzyć”. Drugi Izajasz jest wierny intuicji Księgi Rodzaju, ale w jego proroctwie nie chodzi już o chaos natury, tylko o chaos historii, chaos wytwarzany przez ludzi.
Izajasz pisze w czasach bardzo mrocznych. Jego lud został zniszczony, wygnany; kraj jest zrujnowany. Upadek, ogromne znużenie, zniechęcenie ogarnęły cały naród. I oto Bóg posyła swojego proroka, żeby oznajmić, że będzie tworzył coś nowego. Izajaszowi udało się zrozumieć, że Bóg tworzy nadal z tego, co ludzie dają mu do dyspozycji.
Pod koniec drugiej wojny światowej kobieta, należąca również do narodu Izajasza, czytając zdanie świętego Augustyna, przezwyciężyła rozpacz, w jaką pogrążył ją Shoah. Hannah Arendt, filozofka urodzona w Niemczech, ostatnie trzydzieści lat swego życia spędziła w Stanach Zjednoczonych, dużo czytała Augustyna, którego nie zawsze rozumiała i wobec którego czasem była niesprawiedliwa. Jednak to Augustyn zdołał rozpalić w niej nadzieję.
Zorientowała się, że Augustyn pisał w nastroju końca świata, podobny nastrój dostrzegała u swoich współczesnych w Europie i w Ameryce po wojnie. Kończąc swoją bardzo mroczną książkę o totalitaryzmie, na ostatniej stronie cytuje Augustyna. I ton się zmienia, staje się radykalnie odmieniony. Chodzi o te słowa Augustyna: „Po to, aby był początek, człowiek został stworzony”. Przez całe życie nie opuszczały jej te słowa.
Zatroskana o przyszłość naszych społeczeństw, dostrzegała w tym zdaniu Augustyna wezwanie skierowane do każdego człowieka. Uważała, że Augustyn zrozumiał, że tym, co naprawdę czyni z nas istoty stworzone na obraz Boga, jest zdolność rozpoczynania, podejmowania od nowa, sprawiania, żeby pojawiło się coś nowego. I jej zdaniem tę zdolność trzeba chronić. „Zaczynanie” to sposób przeciwstawiania się fatalizmowi, sprzeciwianie się wszystkiemu, co niszczy to powołanie człowieka. To powiedzenie „nie” defetyzmowi.
Opowieści o powstaniu świata, jakie można znaleźć w starożytności, zwłaszcza w niektórych religiach, które Izrael mógł znać, porównują pierwotny chaos do bestii, którą Bóg powinien pokonać. Taka bestia nie pojawia się w opisach stworzenia znajdujących się w naszej Biblii. Bestia jest jednak obecna w historii człowieka w formie przemocy, wojny, zabójstw i pewnie dziś powiedzielibyśmy: dewastacji środowiska naturalnego. Dając człowiekowi zdolność „zaczynania”, to znaczy takiego działania, by powstawało coś nowego, Bóg daje ludziom siłę pokonywania bestii w ciągu całego trwania historii.
Gdzie wokół siebie dostrzegam nowe początki, które pozwalają mieć nadzieję?
W jaki sposób dzięki temu, jak żyjemy i opowiadamy o świecie, możemy należeć do osób, które zachęcają innych do tego, by opowiedzieli się po stronie nowego początku?
