Tại sao tình yêu dành cho kẻ thù lại là trọng tâm của Tin Mừng?

Trong chương sáu của Tin Mừng Luca, ngay sau các Mối Phúc, Chúa Giêsu khẩn thiết mời gọi các môn đệ lấy tình yêu đáp lại hận thù (Lc 6,27-35; x. Mt 5,43-48). Trong bối cảnh đó, đoạn văn này cho thấy rằng đối với Thánh Luca, dấu ấn đặc trưng của môn đệ Chúa Kitô chính là tình yêu đối với những người đối lập với mình.

Lời của Chúa Giêsu phác họa hai cách sống. Cách thứ nhất là của “những kẻ tội lỗi”, nghĩa là những người sống mà không quy chiếu về Thiên Chúa và Lời của Ngài. Họ hành xử theo cách người khác đối xử với họ; hành động của họ thực chất là một sự phản ứng. Họ chia thế giới thành hai phe—bạn hữu và những người không phải bạn hữu—và chỉ đối xử tốt với những ai tốt với họ. Cách sống còn lại không quy chiếu trước hết về một nhóm người, mà là về chính Thiên Chúa. Thiên Chúa không phản ứng theo cách Ngài bị đối xử. Ngược lại, Ngài “nhân hậu với cả phường vô ân và quân độc ác.” (Lc 6,35).

Chúa Giêsu chỉ ra đặc điểm chính yếu của Thiên Chúa trong Kinh Thánh. Là nguồn mạch sự thiện hảo dư tràn, Thiên Chúa không để mình bị chi phối bởi sự gian ác của con người. Dù bị lãng quên hay khước từ, Ngài vẫn trung thành với chính mình; Thiên Chúa chỉ có thể yêu thương. Điều này đã đúng ngay từ thuở ban đầu. Hàng thế kỷ trước khi Đức Kitô đến, một ngôn sứ đã giải thích rằng, khác với con người, Thiên Chúa luôn sẵn sàng tha thứ: “Tư tưởng của Ta không phải là tư tưởng của các ngươi, và đường lối của các ngươi không phải là đường lối của Ta” (Is 55,7-8). Ngôn sứ Hôsê cũng nghe Chúa phán rằng: “Ta không thực hiện cơn giận dữ của Ta... vì Ta là Thiên Chúa, chứ không phải người phàm” (Hs 11,9). Nói cách khác, Thiên Chúa chúng ta là Đấng từ bi (Xh 34,6; Tv 86,15; 116,5, v.v.); Ngài “không xử với chúng ta như tội lỗi chúng ta đáng chịu, cũng không trả báo chúng ta theo lỗi lầm của chúng ta” (Tv 103,10).

Điều mới mẻ trong Tin Mừng không chỉ là việc Thiên Chúa là Nguồn mạch của sự thiện hảo, mà còn là con người có thể và phải hành động theo hình ảnh của Đấng Tạo Hóa: “Hãy có lòng thương xót như Cha anh em là Đấng thương xót!” (Lc 6,36). Nhờ Con Thiên Chúa nhập thể làm người, Nguồn mạch thần linh của tình yêu ấy giờ đây đã trở nên gần gũi với chúng ta. Chúng ta có thể trở thành “con cái của Đấng Tối Cao” (Lc 6,35), những con người có khả năng lấy thiện báo ác, lấy tình yêu đáp trả hận thù. Khi sống lòng trắc ẩn phổ quát, khi tha thứ cho những ai làm hại mình, chúng ta làm chứng rằng Thiên Chúa giàu lòng thương xót đang hiện diện giữa một thế giới đầy rẫy sự loại trừ, nơi những ai khác biệt thường bị khinh miệt hay phớt lờ.

Việc yêu thương kẻ thù không thể thực hiện được bằng sức riêng của con người, nhưng đó là dấu chứng cho hoạt động của chính Thiên Chúa giữa chúng ta. Không một điều răn bên ngoài nào có thể làm cho điều đó thành hiện thực. Chỉ có sự hiện diện của tình yêu Thiên Chúa trong lòng ta, tức là Chúa Thánh Thần, mới có thể giúp chúng ta sống như vậy. Tình yêu này là hoa trái trực tiếp của biến cố Hiện xuống. Chính vì thế mà câu chuyện về thánh Stêphanô, vị tử đạo Kitô hữu tiên khởi, “được đầy tràn Thánh Thần” (Cv 7,55), đã kết thúc với lời cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin đừng chấp họ tội này!” (Cv 7,60). Noi theo chính gương Chúa Giêsu (x. Lc 23,34), người môn đệ làm cho vùng đất bạo lực tối tăm được bừng sáng bởi ánh sáng của tình yêu Thiên Chúa.

Tại sao Thánh Gioan không nói về tình yêu dành cho kẻ thù?

Trong khi các Tin Mừng Matthêu và Luca nhấn mạnh đến một tình yêu vượt ra ngoài vòng tròn những người cùng phe để bao gồm cả những người đối lập, thì các tác phẩm của thánh Gioan hầu như chỉ nói về tình yêu giữa các môn đệ của Chúa Giêsu. Phải chăng điều này có nghĩa là nhãn quan của Thánh Gioan bị giới hạn hơn?

Đối với Thánh Gioan cũng như phần còn lại của Tân Ước, sứ vụ của Chúa Giêsu mang tính phổ quát. Ngài là Ngôi Lời Thiên Chúa “ánh sáng đến thế gian và chiếu soi mọi người.” (Ga 1,9). Ngài đến để tha thứ tội lỗi của cả thế gian (1 Ga 2,2). Ngài không loại trừ ai khỏi tình yêu của mình: “Tất cả những ai Chúa Cha ban cho tôi đều sẽ đến với tôi, và ai đến với tôi, tôi sẽ không loại ra ngoài” (Ga 6,37). Là “Đấng Cứu Độ thế gian” (Ga 4,42), Chúa Giêsu ban cho mọi người nước hằng sống mang lại sự sống sung mãn.

Nhưng sự sống mà Đức Kitô ban tặng là “sự sống đời đời”, nghĩa là chính sự sống của Thiên Chúa. Đó là một sự hiệp thông được chia sẻ. Sự hiệp thông này trước hết là một thực tại trong Thiên Chúa, một dòng chảy sự sống giữa Chúa Cha và Chúa Con, và nó được diễn tả trên trần gian bằng sự hiệp thông giữa những người mở lòng đón nhận Tin Mừng (x. 1 Ga 1,3). Những ai bước vào sự sống chung này sẽ từ bỏ một lối sống giả tạo, tự cho là tự túc. Theo cách nói của Thánh Gioan, họ được sinh bởi Thiên Chúa (Ga 1,13; x. 3,3-8) và không còn "thuộc về thế gian" (x. Ga 17,16).

Để hiểu đúng giáo huấn của Thánh Gioan về tình yêu, cần đặt nó trong bối cảnh này. Đối với ngài, tình yêu là sự diễn tả “cách chân thật và bằng việc làm” (1 Ga 3,18) của sự hiệp thông trong Thiên Chúa. Vì thế, nó mang tính chất đối ứng; người được yêu phải đón nhận để rồi trao ban. Điều này trước hết đúng trong Thiên Chúa, rồi đến nơi chúng ta: “Như Cha đã yêu mến Thầy, Thầy cũng yêu mến anh em: hãy ở lại trong tình yêu của Thầy” (Ga 15,10). Chúng ta ở lại trong tình yêu của Thiên Chúa bằng cách thực hành “điều răn mới”: “Anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em” (Ga 13,34; x. 15,10.17). Bằng cách này, tình yêu giữa các môn đệ của Chúa Kitô trở thành dấu chỉ rõ ràng về sự hiện diện của Thiên Chúa giữa thế gian (x. Ga 13,35).

Nếu Thánh Gioan nhấn mạnh mạnh mẽ đến tình yêu thương lẫn nhau giữa các môn đệ, thì đó không phải để giới hạn tình yêu trong một nhóm nhỏ những người cùng chung suy nghĩ. Mục đích của tình yêu này vẫn mang tính phổ quát, “để thế gian tin” (Ga 17,21.23), để con người mở lòng đón nhận sự hiện diện của Thiên Chúa và bước vào sự hiệp thông thần linh. Tuy nhiên, dấu chỉ rõ ràng và thuyết phục nhất của sự hiện diện và sự hiệp thông ấy chính là một tình yêu vừa được trao ban vừa được đón nhận, một tình yêu “được hoàn tất” (1 Ga 4,12; x. 2,5; 4,17-18).

Tình yêu này, không chỉ đơn thuần là một cảm xúc, mà còn là một sức mạnh hòa giải những đối lập và tạo nên một cộng đoàn huynh đệ từ những con người đa dạng nhất. Đời sống liên tục của cộng đoàn này tỏa ra một sức thu hút có thể làm thay đổi lòng người. Đối với Thánh Gioan, đây chính là cách Thiên Chúa yêu thương thế gian một cách hiệu quả (x. Ga 3,16)—không phải trực tiếp, vì Thiên Chúa không thể ép buộc tâm hồn ai, và giữa thế gian chối từ Thiên Chúa với tình yêu của Ngài có một sự bất tương hợp căn bản (x. 1 Ga 2,15), nhưng bằng cách đặt giữa thế gian một men hiệp thông—tình yêu thương lẫn nhau giữa các tín hữu—có khả năng thấm nhập vào khối bột và làm cho nó dậy men.

Bức Thư từ Taizé: 2003/4